3.8 Duurzaamheid en klimaat

Inleiding

Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de levensbehoeften van de huidige generatie, zonder die van de toekomstige generaties tekort te doen. Het gaat hierbij om een ideaal evenwicht tussen economische, sociale en leefomgevingsbehoeften en bijdragen aan een gezonde aarde met welvarende bewoners en goed functionerende ecosystemen.

Klimaatverandering wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen. Hierdoor wordt het steeds warmer op aarde. Dit heeft vele nadelige gevolgen waaronder de stijging van de zeespiegel. Ook worden weersomstandigheden steeds extremer. Denk aan hittegolven in combinatie met droogte of zware regenval en wateroverlast. Dit alles heeft gevolgen. Om verdere klimaatopwarming tegen te gaan is het onder andere nodig onze energievoorziening te verduurzamen (mitigatie) en aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering (adaptatie).

Klimaatakkoord, beleid en ambities
Het Klimaatakkoord omvat afspraken om de nationale broeikasgasuitstoot in 2030 met 55 tot 60% terug te dringen ten opzichte van 1990. In 2050 moet dit 95% minder CO2-uitstoot zijn ten opzichte van 1990. De gemeente Aalsmeer heeft dit vertaald in fossiel onafhankelijk in 2050. Om de taken uit het Klimaatakkoord uit te voeren, ontvangen gemeenten sinds 2022 een rijksbijdrage. Op basis van het Raadsprogramma 2022-2026 ontwikkelen we daarom het Masterplan Energie en werken we aan een Programma Duurzaamheid inclusief uitvoeringsagenda. Hierin geven we invulling van de gemeentelijke taken vanuit het Klimaatakkoord, zoals de Warmtevisie en de Regionale Energiestrategie.

Wat willen we bereiken?
De realisatie van deze doelen voeren wij uit via de volgende lijnen:

A.    Circulaire economie
We zetten in op het verminderen van afval, het stimuleren van het gebruik van duurzame hernieuwbare grondstoffen en hergebruik van grondstoffen. We faciliteren initiatieven en ondernemers uit Aalsmeer die positieve circulaire gevolgen hebben voor de lokale economie. Het 'Van afval-naar-grondstofbeleid 2021 - 2025' beschrijft de afvaldoelstellingen waar Aalsmeer zich aan committeert. Dit zijn de landelijke VANG-doelstellingen om onder de 100 kilo restafval per inwoner per jaar te komen en om 75% van het afval te scheiden. In 2025 worden deze aangevuld met het streven om 60% van het huishoudelijk afval te recyclen. Met de focus op recycling bereidt de gemeente zich voor op de Europese doelstellingen om in 2035 65% van het afval te kunnen recyclen.

B.    Klimaatadaptatie en biodiversiteit
In 2050 heeft de gemeente een klimaat adaptieve openbare ruimte. Aanpassing van de openbare ruimte aan de verandering van het klimaat, door  o.a. de verwachte toenemende neerslag zonder grote waterschades verwerkt kan worden, de negatieve effecten van verwachte toename van temperatuur (hittestress) en droogte zo klein mogelijk blijven en de kans op overstromingen uit oppervlaktewater minimaal blijft.  

Biodiversiteit gaat over alles wat leeft. De wereld kan niet zonder biodiversiteit. Soorten en ecosystemen zorgen bijvoorbeeld voor de productie van zuurstof, kringloop van voedingsstoffen en mineralen, bestuiving van planten (waaronder landbouwgewassen), waterzuivering en het beheersen van plagen. Biodiversiteit betekent voor de mens voedsel, bouwmateriaal, brandstof (hout) en grondstoffen voor kleding (zoals katoen) en medicijnen. Wij stellen ons ten doel om de grote rijkdom aan soorten dieren, planten en micro-organismes die onze gemeente kent, in ons denken en doen te respecteren en waar nodig of wenselijk beleidsmatig en in beheer te beschermen en of te stimuleren.

C.    Energietransitie
Aalsmeer wil op basis van het Raadsprogramma 2022 – 2026 in de periode 2040 - 2050 een fossiel onafhankelijke gemeente realiseren en voldoen aan de afspraken uit het Klimaatakkoord. De transitie richting een fossiel onafhankelijke gemeente heeft een grote impact op de lokale samenleving en bestaat uit verschillende opgaven. Kort gezegd betekent dit werken aan energiebesparing en het verduurzamen (fossiel onafhankelijk invullen) van het resterende energiegebruik.

D.    Overige klimaat gerelateerde beleidsmaatregelen
Wij stellen ons open voor particuliere en overheidsinitiatieven die een bijdrage leveren aan duurzaamheid en bevordering van een goed klimaat. Hiermee sluiten wij aan bij de gangbare praktijk rond het energiebeleid.

Wat gaan we daarvoor doen?
In 2025 geven aan de realisatie van deze doelen op de volgende wijze uitvoering:

A.    Circulaire economie
Plein voor Hergebruik
Aalsmeer heeft als eerste aandeelhouder een langdurige relatie met de Meerlanden. De gemeente en Meerlanden delen de circulaire ambities voor hoogwaardige verwerking, hergebruik en recycling van materialen. In 2024 startte de Meerlanden met de pilot Plein voor Hergebruik op de milieustraat in Rijsenhout. Op het Plein voor Hergebruik kunnen inwoners materialen inleveren die nog een tweede leven kunnen hebben. Naast goederen voor de kringloop is hierbij extra aandacht voor E-waste. De pilot, die tot stand is gekomen via een landelijke subsidie vanuit het Programma Circulair Ambachtscentrum, levert input voor de inrichting van de milieustraat van de toekomst.

Afval
Het restafval wordt sinds december 2022 afgevoerd en nagescheiden bij Omrin. Door te kiezen voor nascheiding van het Plastic, Metaal en Drankenkartons (PMD) uit het restafval is het eenvoudiger voor de inwoners om afval aan te bieden. Omrin investeert in innovatieve technologie om zoveel mogelijk recyclebare materialen uit het afval te scheiden.
We faciliteren ook in 2025 particuliere initiatieven ten behoeve van ondernemingen die een bijdrage leveren aan circulaire economische bedrijfsvoering. Met de Greenport Aalsmeer wordt gewerkt aan een tuinbouwsector die in 2050 duurzaam en circulair is.
In 2025 doet Aalsmeer mee aan de landelijke Benchmark Afval. Hiermee toetsen en vergelijken we resultaten op het gebied van afvalbeheer.

Bedrijfsvoering
We gaan door met interne duurzame bedrijfsvoering. We gebruiken groene energie, afwasbare koffiebekers en hebben e-bikes beschikbaar voor pendelverkeer, hebben een gemeenschappelijk aanbestedings- en inkoopbeleid en zijn fair trade gemeente.

B.    Klimaatadaptatie en biodiversiteit
Klimaatadaptatie en biodiversiteit is standaard onderdeel in alle projecten en werkprocessen van de organisatie, zoals bestekken ter uitvoering van projecten in de openbare ruimte en woningbouw, via draagvlak en bewust- wording en via monitoring en leren. Het klimaatbestendig maken van de wijken doen we samen met de bewoners. We gaan een project doen om bewoners hiermee te ondersteunen. Verder zijn we begunstiger van Stichting Steenbreek, maken gebruik van hun communicatiematerialen en doen jaarlijks mee aan het door Stichting Steenbreek georganiseerde NK Tegelwippen.

Bomen zorgen voor een gezonde en aantrekkelijke openbare ruimte. Bomen dragen ook bij aan de uitdagingen van het veranderende klimaat, zoals het verminderen wateroverlast bij hevige regenbuien en het verminderen van hitte in woonwijken. In 2024 is de waardevolle bomenlijst geactualiseerd. Deze bomen, particulier of gemeentelijk, zijn kapvergunning plichtig aangezien deze bomen een bijzondere waarde voor de omgeving hebben.
Daarnaast hebben we aandacht voor hittestress, droogte, watervoorziening en waterveiligheid in bredere zin in ruimtelijke plannen en vergunningen.

Duurzaam maaibeheer
Meerlanden is in 2023 een pilot duurzaam maaibeheer gestart. Dit heeft er toe geleid dat delen van Aalsmeer minder (1x per jaar i.p.v. 6x per jaar) en later (na mei) worden gemaaid en het maaisel wordt afgevoerd. Doel is het verhogen van de biodiversiteit. Het maaien van 1-meter stroken langs voet- en fietspaden blijft gehandhaafd vanwege de veiligheid. Met name het later maaien ‘Maai-mei-niet’ is voor de insecten gunstig. Voor een verdere ontwikkeling naar bloemrijke bermen is tijd nodig.
Daarnaast hanteren we de gedragscode flora en fauna van Stadswerk. Hiermee waarborgen we een zorgvuldige omgang met beschermde planten en dieren bij ruimtelijke ontwikkelingen en beheer/onderhoud van de openbare ruimte. Verder faciliteren we ook in 2025 de aanleg van broeihopen voor ringslangen door vrijwilligers.

C.    Energietransitie
In samenwerking met lokale stakeholders en inwoners werken we toe naar een door de raad vast te stellen Masterplan energie (MPE) (1e kwartaal 2025), dat de kaders voor het energiebeleid aangeeft en een duidelijk handelingsperspectief biedt voor de energietransitie.
Het MPE bestaat uit verschillende onderdelen:  

1. De route voor de energie- en warmtetransitie met daarin opgenomen:

• De opgaven voor de gebouwde omgeving, de industrie, de landbouw en het landgebruik (incl. de tuinbouwsector), mobiliteit en elektriciteit
• De uitgangssituatie: de huidige CO2 voetafdruk van Aalsmeer
• De ambitie voor de termijn waarop Aalsmeer Fossiel Onafhankelijk wil zijn
• Oplossingsrichtingen voor het terugdringen van het energie- en warmtegebruik, de opwekking van niet-fossiele energie en warmte en de aanleg van infrastructuur waaronder de benodigde verzwaring van het elektriciteitsnet.  
• Strategieën en oplossingen die bijdragen aan het realiseren van de ambities.
• De rol(len) van de gemeente en andere partijen daarbij.

2. Een uitvoeringsprogramma van gemeente en samenwerkingspartners (uitvoeringscoalitie) met te bereiken doelen over vijf jaar, ingevuld met activiteiten en projecten met een looptijd van twee jaar.   
3. Een energietransitie monitor van gemeente en samenwerkingspartners (uitvoeringscoalitie) voor het volgen en (bij)sturen van de CO2 voetafdruk van Aalsmeer (elke twee jaar)
4. Een governance (bij)sturingsmodel voor de uitvoeringcoalities.

Ondersteuningsaanpak samenleving
De energieprijsontwikkeling en inflatie hebben gevolgen voor de koopkracht van inwoners. Daarom werken we aan energiebesparing en het tegengaan van energiearmoede. We trekken hierin op met organisaties uit het sociaal domein en Eigen Haard. Door de energieprijsontwikkeling komen steeds meer inwoners en bedrijven in actie om energie te besparen en/of op te wekken. Daarom is het ondersteunen en ontzorgen van de samenleving nu belangrijker dan ooit. We ondersteunen de samenleving op verschillende manieren:

1.    Lokale aanpak isolatie Aalsmeer
In 2025 zetten we de lokale aanpak isolatie Aalsmeer voort. De aanpak richt zich op het stimuleren en ontzorgen van woningeigenaren bij het isoleren van woningen met een slecht energielabel (DEFG) en gemiddeld lage WOZ waarde van de woning. Daarnaast richt de aanpak zich op het ontzorgen en begeleiden van minima in een koopwoning. Deze activiteit levert een bijdrage aan het reduceren van CO2 en zorgt voor een koopkrachtverbetering bij woningeigenaren.

2.    Energiearmoede aanpak
De energiearmoede aanpak richt zich via verschillende activiteiten op het tegen gaan van energiearmoede. Denk hierbij aan een EnergiebespaarDienst die maatregelen aanbrengt en tips geeft aan woningeigenaren om energie te besparen. Ook zetten we energiecoaches in die bewoners helpen energie te besparen. Deze activiteit levert een bijdrage aan het reduceren van CO2 en zorgt voor een koopkrachtverbetering bij woningeigenaren.

3.    Servicepunt Energieadvies Aalsmeer
Het servicepunt ondersteunt initiatieven van collectieven, maatschappelijke instellingen en VVE’s met advies en begeleiding bij verduurzamingsprojecten. Deze activiteit levert een bijdrage aan het reduceren van CO2 en de opwek van duurzame energie.

4.    Energieloket
In samenwerking met het energieloket ondersteunen en ontzorgen we woningeigenaren bij het verduurzamen van woningen door het aanbieden van het energieloket. Woningeigenaren kunnen terecht bij een helpdesk voor advies en groepsaankopen. Hiermee leveren we een bijdrage aan het reduceren van de CO2-uitstoot en de opwek van duurzame energie.

Elektriciteitsinfrastructuur
De gemeente Aalsmeer en Liander werken aan een aanpak om het elektriciteitsnet in meerdere buurten in Aalsmeer toekomstbestendig te maken door middel van het plaatsen van trafo-huisjes. Daarnaast werken we in samenwerking met de provincie, gemeenten, netbeheerders en andere partijen aan een robuuste, adaptieve en betaalbare elektriciteitsinfrastructuur. Een goed elektriciteitsnet is een randvoorwaarde voor de energietransitie.

D.    Overige klimaat gerelateerde beleidsmaatregelen
Nationale Klimaatweek
In 2024 doet de gemeente Aalsmeer mee met de Nationale Klimaatweek. Tijdens de Nationale Klimaatweek vragen we samen met klimaatburgemeester, bewoners en bedrijven aandacht voor klimaatverandering. We organiseren activiteiten met als thema bijvoorbeeld energiebesparing, klimaatbestendige tuin en verspilling. Ook stellen we de mogelijkheid open voor (her)benoeming van een klimaatburgemeester, die interactief schakelt over klimaatdoelen tussen gemeentebestuur en inwoners. In 2025 doen we hier opnieuw aan mee.

Waar staan we nu?
Komend jaar ontwikkelt de gemeente een monitor, waarmee beoogd wordt beter inzicht te krijgen in de mate waarin de veelheid van activiteiten binnen de drie pijlers van het programma duurzaamheid bijdragen aan de doelen die gesteld zijn. Startpunt van het opstellen van het Programma Duurzaamheid is het doen van een nulmeting. Per programmalijn gaan we per doelstelling de voortgang in beeld brengen, houden en updaten. Hiervoor gaan we openbare data en data op projectniveau gebruiken. We ontwikkelen een monitoringstool met indicatoren. Uitgebreide uitwerking van de indicatoren en een nulmeting vindt daarom op een later moment plaats. Vooralsnog maken wij voornamelijk gebruik van indicatoren uit (nu bekende) openbare bronnen, zoals de Klimaateffectatlas, klimaatmonitor en waarstaatjegemeente.

A.    Circulaire economie
Aalsmeer is in 2022 overgegaan op het nascheiden van plastic. Daarom gebruiken we 2023 als peiljaar voor afval. In 2023 is de gemiddelde hoeveelheid restafval per inwoner 137 kilo. Afvalscheiding: 64% van het afval werd in 2023 gescheiden aangeboden. In 2022 was het recyclingspercentage van het Aalsmeerse afval 55,1%.

Bronnen:
Meerlanden Beleidsmonitor Aalsmeer:

Recyclepercentage: VANG Recycletool (benchmarkafval.nl)

Voor de ontwikkeling van een circulaire economie in Aalsmeer zijn verder nog geen indicatoren en streefwaarden opgenomen. Wel zijn er landelijke doelstellingen. Er bestaat echter nog geen inzicht in de huidige situatie in Aalsmeer en de gemeente heeft op dit moment ook geen specifiek beleid op circulaire economie. Het duurzaamheidsbeleid uit 2016 biedt hiervoor ook te weinig handvatten. Op landelijk niveau is verdere ontwikkeling van maatregelen om de doelen te realiseren en de resultaten te monitoren noodzakelijk. Naar verwachting komt het Rijk in 2025 met het Nationaal Programma Circulaire Economie.

B.    Klimaatadaptatie en biodiversiteit
We hebben de door de raad vastgestelde Agenda en actieplan klimaatadaptatie Aalsmeer 2021-2026 op alle onderdelen zo compleet mogelijk in uitvoering. Klimaatadaptieve maatregelen vanuit het Gemeentelijk Rioleringsplan zijn niet apart inzichtelijk te maken.
De ontwikkeling van indicatoren is onderdeel van de nog te ontwikkelen monitor.

C.    Energietransitie
Na vaststelling van het Masterplan Energie beschikt Aalsmeer over een monitor voor het volgen en (bij)sturen van de CO2 voetafdruk van Aalsmeer en een governancemodel voor de samenwerking met alle betrokken partijen. De indicatoren worden dan heroverwogen.

* Deze cijfers komen uit de Klimaatmonitor. Over het algemeen loopt deze 1 à 2 jaar achter. We gebruiken daarom de meest recente cijfers. Het effect van uitgevoerd beleid is niet direct het jaar daarop terug te zien in de cijfers.

Wat mag het kosten?

Onderstaande tabel laat per thema A tot en met D, een onderscheid zien naar exploitatiebudgetten en bijdragen derden (Rijk, provincie).
De verantwoording volgt conform programmabegroting in de jaarstukken.

1. De gemeente heeft van het Rijk zogenaamde CDOKE (Tijdelijke regeling capaciteit decentrale overheden voor klimaat- en energiebeleid) ontvangen. Hiermee kan de gemeente personele capaciteit aanstellen voor het uitvoeren van klimaat en energiebeleid en het Masterplan Energie.

Om regie te verkrijgen op de ontwikkelingen op het gebied van collectieve warmte en om de snelheid van de huidige ontwikkelingen in de markt te kunnen blijven volgen stellen we een warmteadviseur aan voor 2025 en 2026. Op basis van een haalbaarheidsstudie naar de kansen van een groter collectief warmtenet voor (met name) de glastuinbouw, worden stappen gezet om deze te gaan ontwikkelen. Deze ontwikkeling is cruciaal. Niet alleen om te werken aan een toekomstbestendige tuinbouwsector maar ook omdat het elektrificeren van de warmtevoorziening van de tuinbouwsector onwenselijk is vanwege het grote ruimtebeslag, zeer hoge financiële investeringen vraagt en het realisatietempo laag ligt. Om regie te verkrijgen op de warmte ontwikkelingen en de snelheid van deze ontwikkelingen bij te kunnen benen is het nodig een warmteadviseur aan te trekken. Deze warmteadviseur wordt verantwoordelijk voor de relevante beleidsontwikkeling en uitvoering op het thema warmte (en koude) voor gemeente Aalsmeer i.s.m. relevante partijen (zoals Greenport Aalsmeer, buurgemeenten Uithoorn, Amstelveen, Provincie Noord Holland, Servicepunt Duurzame Energie Noord-Holland. De warmteadviseur richt zich daarbij uitdrukkelijk ook op het verkennen van de mogelijkheden van duurzame warmte voor de gebouwde omgeving (woningen en utiliteit) van Aalsmeer.  

Daarnaast vragen ontwikkelingen op het gebied van energietransitie meer inzet om te kunnen adviseren over energie (en duurzaamheid) bij ruimtelijke ontwikkelingen, bestemmingsplan wijzigingen, herstructurering, nieuwbouw, etc. dan daarvoor binnen de dienstverleningsbijdrage capaciteit beschikbaar is. Daarom stellen (tijdelijk) extra capaciteit aan en dekken deze uit de CDOKE middelen van het Rijk.